Bir toplum, ancak büyüklerine sahip çıkarak ve onların fikirlerini yaşatarak gelişebilir. Büyüklerine sahip çıkmayan, onları unutan bir toplumda yetişmiş insan sayısı azalır, düşünce darlığı ve kıtlığı her alanda kendisini hissettirir; zira büyükler bizim gibi düşünmezler, bizim gibi hissetmezler, bizim gibi küçük hesaplar peşinde koşmazlar, bizim baktığımız yerden dünyaya bakmazlar.
Bu topraklarda filizlenip toplumu çok iyi tahlil eden gözlerinin kapanmasına aldırmayarak çalışmalarını aşkla şevkle tutkuyla sürdüren çevirmen, düşünür, sosyolog ve dava adamlarından birisi de hiç şüphesiz Hüseyin Cemil Meriç’tir. 13 Haziran 1987’ de yaşamanın hakkını vererek birden çok eseri ülkemiz insanına ve insanlık ailesine hediye ederek sonludan, sonsuzluğa yürümüştür.
Biz de geç de olsa ölüm yıldönümü vesilesiyle büyük fikir adamı Cemil Meriç’i anmaya çalışalım.
Cemil Meriç’in şu an yanı başımda üç kitabı durmaktadır:
Mağaradakiler
Saint-Simon
Jurnal
Altını çizdiğim satırlarda -denizde bir damlada olsa- fikirleriyle hâlâ yanımızda, bizlere bir ışık olan düşüncenin derin okyanusunda bizleri yüzdüren, sarsan, silkeleyen, kafamıza zaman zaman çekiçle vuran Cemil Meriç’i anmaya ve anlamaya çalışalım.
Zira insan kıtlığı çektiğimiz günümüzde büyük insanlar, çağrısı çağını aşmış büyük ruhlar bizim havamız, suyumuz, güneşimiz ve ekmeğimizdir.
Cemil Meriç çağını aşmayı başarmış, azlar sınıfına girmiş, iç dünyasındaki derinliğiyle dünya insanına katkı sunmuş, bir fikir işçisi bir bilim adamıdır.”
“Karışıklığın, yoksulluğun başlıca kaynağı: miras.”
“İnsanı egoizmin zindanından ancak ahlak kurtarabilir. Ahlak veya iman.”
“İnsanları ikiye ayırır Saint-Simon: üreticiler, asalaklar. Aylak yaratıcı kuvvetleri yağma ederek yaşar, bir baş belasıdır toplum için. Üstünlüğünüzün gerçek ölçüsü kolektif üretime katkı. Böyle bir temele dayanmayan hiçbir imtiyaz saygı görmemelidir, yaşatılmamalıdır.”
“Bütün toplum üretime dayanır. Varlığın biricik garantisi: Üretim. Her servetin her refahın kaynağı o.
“Çalışmadan faiz alan kapitalisti başkalarının emeğiyle geçinen bir aylak saymayacak mıyız?”
“İnsanlık Tanrı’yı yaratmış hem tabiatta onu görmüş hem toplumda. Kendi de gittikçe Tanrılaşmış.”
“Servete karşıydı, ahlak bozucuydu servet.”
“Hürriyete, milliyete, aileye saygı olmayan yerde toplumdan söz edilemez.”
“Yarının toplumunu çalışanlar, yönetecektir.”
“Ecdadımızı inkâr ediyoruz, ecdadımızı, yani Osmanlı’yı. Biricik düşmanımız: Türk-İslam medeniyeti. Sesimi Taşer’in sesiyle gürleştirerek haykırıyorum: Tarihte tek mucize vardır: Osmanlı mucizesi. Türk kanıyla İslâm dininin kaynaşmasından doğan bir mucize.”
“İnsanla insanı birbirinden ayıran duvarları hicvin dinamiti yıkar ancak. Silahların konuştuğu yerde şarkı söylenmez.”
“Kimi başında taçla doğar, kimi elinde kılıçla… Ben kalemle doğmuşum.”
“İnsan insana eşittir. Hiç kimse başka bir kimseden ne daha üstün, ne de aşağı. İnsanı insan yapan ruh ve akıl. Ruh ve akıl, bütün insanlarda bir. Bütün insanlarda konuşan vicdan aynı. İçinden gelen sese kulak vermek, hissettiklerini söylemek, düşüncelerini dile getirmek her insanın hakkı. Kimse bu sesi boğamaz, bu iradeyi baskı altına alamaz.”
“Her aydınlığı yangın sanıp söndürmeğe koşan zavallı insanlarım: Karanlığa o kadar alışmışsınız ki yıldızlar bile rahatsız ediyor sizi!”
“Hafızasını kaybeden bu zavallı nesilleri biz mahvettik, bu cinayet hepimizin eseri..”
“Hakikat hiçbir zümrenin tekelinde değildir ve hiç kimse düşüncelerini zorla kabul ettiremez. Fikirler arasındaki çatışma ve çarpışma ilerlemenin vazgeçilmez şartıdır.”
“İrfan kendini tanımakla başlar. Kendini tanımak önyargıların köleliğinden kurtulmaktır, önyargıların ve yalanların.”
“Düşünmek savaşmaktır. Bir nesil uğruna, bir millet uğruna, bir medeniyet uğruna savaşmak.”
“İnsanlar kırıcıydı, kitaplara kaçtım.”
“Işık diye ateşe koştunuz… ve kanatlarınız tutuştu. Yaşamağa susuzdunuz, ölüm saçtınız çevrenize. Kimse elinizden tutmadı. Bu ne korkunç beddua, ne meş’um alınyazısı… Kanlı mirasınız, sizden sonra gelen nesiller için de bir ibret dersi olamadı. Onlar da aynı hızla ölüme koşuyor. Ölüme ve cinayete. İntihar eden bir nesil bu. İntihar eden, daha doğrusu harcanan. Harcanan yalnız onlar mı? Gerçek suçlular, bu işitilmemiş faciayı fildişi kuleden seyredenlerdir. Gerçek suçlular biziz: Biz hocalar, biz eli kalem tutanlar, biz politika esnafı…” “Avrupa’yı tanımıyorduk ama kendimizi de unutmuştuk. Korkuyorduk düşünceden. Zirveler de dolaşmamız yasaktı.”
“Zilletten kurtulmanın yolu haysiyetimizi ispattır. Haysiyet, şuur ve fedakârlık demek. Şuur hiç bir kiliseye bağlanmamak, her vesayeti reddetmek, kapılarını her ışığa açmak demektir. Fedakârlık ise inandığı değerler uğruna her çileyi göze almak, hattâ ölümü bile. Saygıya lâyık insan kendi kafası ile düşünen ve düşüncesini haykırmaktan çekinmeyendir.”
ALİ ALTAYLI
